SERHAT GÖK - HASAN TURABİ ÖZELEŞTİRİ VE YENİLENME SORUMLULUĞU

XXI. yüzyılın postmodern dünyasında İslam dünyasında dahi müslüman kalabilmek oldukça güçleşmektedir. İslam dünyası dışındaki kültürlerde müslüman olabilmenin güçlüğünün yanında müslüman ülkelerde de müslüman kalabilmek her geçen gün güçleşmektedir. Hasan Turabi bu hususta özenli bir tespitte bulunuyor. Hasan Turabi’ye göre Müslümanlar sosyal, siyasal ve ekonomik olarak dinden çıkmıştır.

Tevhide dönüş ve mezhepçilikten kurtulmak gerekmektedir. İşte bu dinden çıkmalar ve nihayetinde tevhidin gerekliliği İslam dünyasında müslüman kalabilmenin güçlüklerinin nedenidir.
İslam alemi bununla ilgili olarak klasik bir biçimde “İslamı kişilerden ayır” uyarısıyla avunmakla birlikte, müslüman kalabilmenin önündeki engelleri görmezden gelerek İslam medeniyetinin ve kültürünün çöküşünü hızlandırmaktadır. Filhakika İslam tüm taassuplardan ve görmezden gelmelerden kurtarılarak ya da İslam’la müslüman kalınabilerek bu çöküşün nedenlerini modern metodlarla, felsefi düşünüşle ele ala almak gerekmektedir.

Hasan Turabi İslam aleminin dertlerine derman arayan çok az sayıdaki “entelektüel “ lerden birisi… İslam aleminin dertlerini ve çıkış yolunu tarihsel arka planda aramak gerekliliği üzerinde duruyor. Tarihsel arka plan derken geriye dönüş olarak sunmuyor tezlerini. Müslümanların İslamın doğasından sık sık uzaklaştıklarını görmemiz gerekir diyor. Peygamber döneminden sonra ilk kez İslamın doğasından imani meselelerde uzaklaşma olduğundan ve bu uzaklaşmaların Kelam’ı doğurduğuna, meselelerin Kelam’la çözümlendiğine dikkat çekiyor. Sonraları İslam dünyasına ekonomik fitnelerin girdiğine bunun da insanları dinden soğuttuğuna dikkat çekiyor. Bu soğumalar İslamın doğasından uzaklaşmış müslümanlar sunuyor dünyaya. 

Bu doğadan kopuş sonrasında tasavvuf hareketi doğuyor ve müslümanları aşkla islamın doğasına geri döndürüyor. Bundan sonra islam dünyasında olumlu gelişmeler ve kültürel ilerlemeler görülüyor. Lakin zamanla mezhep taassubu ortaya çıkıyor ve müslümanlar islamın doğasından tekrar uzaklaşıyor. İslam dünyası mezhep taasubunu takip eden süreçte kültürel ve medeniyet olarak Batı medeniyetine mağlup oluyor ve zamanla bu taassup yeniye karşı direnişe dönüşüyor. Yenilenme önünde oluşan bu taassup İslam aleminin gelişmesinin ve dirilmesinin önündeki en büyük engel Turabi’ye göre.

Hasan Turabi İslamın doğasından kopmaların kısa tarihçesini böyle sunuyor. Bugün de İslam dünyasında yaşanan gerilemeler, yozlaşmalar, dinden kopuşlar ve mezhepleşmeler halen devam etmektedir. Tam da bu nedenle müslüman kalabilmek oldukça güçtür İslam dünyasında. Tüm bu sorunların çözümü tevhide sarılışla mümkündür Turabi’ye göre. Tevhid, dağılmış ve tahakküm altında kalmış, paramparça olmuş ve karanlıkta kalmış islam aleminin sarılması gereken en önemli fenerdir, yol göstericidir, dirilticidir.

KAYNAKÇA

Hasan Turabi, Özeleştiri ve Yenilenme Sorumluluğu, çev.: Vahdettin İnce, Ekin Yayınları, Kasım 2016, İstanbul.